Το πάθος

Υπάρχουν συναισθήματα που βάζουν φωτιά στην καρδιά και στο κορμί μας και μας κάνουν να χάνουμε τον έλεγχο. Ας δούμε γιατί συμβαίνει αυτό και πώς μπορούμε να μετρήσουμε την ένταση του ερωτικού πάθους.
Για να αποφασίσουμε αν κάποιος μας αρέσει μεσολαβούν ενενήντα δευτερόλεπτα μέχρι και τέσσερα λεπτά. Το αχαλίνωτο πάθος εκδηλώνεται τουλάχιστον μετά από ένα εξάμηνο, ξεσηκώνοντας θύελλα ορμονών.
Ποιητές και συγγραφείς έχουν χύσει ποταμούς από μελάνι εξυμνώντας το, ενώ ψυχολόγοι και γιατροί το έχουν μελετήσει ενδελεχώς. Το πιο ακαταμάχητο πάθος, ο έρωτας, παραμένει ακόμα και σήμερα μεγάλο μυστήριο. Κάποιες φορές φτάνει στα όρια της αρρώστιας και άλλες γίνεται πηγή έμπνευσης. Ο ερωτοχτυπημένος ανεβαίνει στα ουράνια και την ίδια στιγμή βυθίζεται στην κατάθλιψη. Εκτός από έντονο συναίσθημα, η λέξη «πάθος» σημαίνει κατ’ ουσίαν ταλαιπωρία και πόνο. Επί αιώνες, τα πάθη, με τον έρωτα να δεσπόζει, θεωρούνταν αδυναμίες αντίθετες προς τη λογική. Κι όμως, πρόκειται για ένα καταπληκτικό σχέδιο καλά δουλεμένο από τη μητέρα φύση, η οποία επινόησε και εξέλιξε το τέχνασμα του ερωτικού πάθους για να βοηθά στην αναπαραγωγή του είδους μας. Αυτό επιβεβαιώνει η Έλεν Φίσερ, ερευνήτρια στο Πανεπιστήμιο Ρούτγκερς του Νιου Τζέρσεϊ, στις ΗΠΑ, η οποία μελετά ερωτευμένα ζευγάρια πάνω από μία δεκαετία. Γι’ αυτήν, ο λόγος ύπαρξης του έρωτα είναι σαφής. Η ικανότητα να ερωτευόμαστε εξελίχθηκε, αφού όποιος επικεντρώνει την προσοχή του σε ένα μόνο πρόσωπο αυξάνει τις δυνατότητες αναπαραγωγής, εκτός από το χρόνο και την ενέργεια που σπαταλά. Πώς ερωτευόμαστε; Γιατί επιλέγουμε ένα συγκεκριμένο πρόσωπο και γιατί, όταν ο έρωτας τελειώνει, υποφέρουμε τόσο;

Κεραυνοβόλο βλέμμα

Στην παραλία, δύο παρέες νέων στήνουν τις ομπρέλες τους. Στην πρώτη ομάδα βρίσκεται ο Αντρέας, με κίτρινο μαγιό και ωραίο χαμόγελο. Στη δεύτερη ομάδα ανήκει η Ιωάννα, με κόκκινο μικροσκοπικό μπικίνι και μακριά μαλλιά. Αμέσως προσέχουν ο ένας τον άλλο. Ένα φευγαλέο βλέμμα κι ένα χαμόγελο είναι η πρώτη επαφή. Η Ιωάννα δεν έχει αμφιβολίες ότι της αρέσει ο Αντρέας. Μοναδική της έγνοια είναι πού θα τοποθετήσει την πετσέτα της. Και ο Αντρέας όμως είναι σίγουρος. Το κόκκινο μικροσκοπικό μπικίνι είναι ελκυστικό. Το μόνο που πρέπει να βρει είναι η κατάλληλη στιγμή για να την πλησιάσει. Σύμφωνα με τους μελετητές, χρειαζόμαστε ενενήντα δευτερόλεπτα μέχρι και τέσσερα λεπτά για να αποφασίσουμε αν μας αρέσει κάποιος. Κατόπιν το κλειδί της επιτυχίας βρίσκεται στη γλώσσα του σώματος. Ασυναίσθητες κινήσεις όπως η επανάληψη των χειρονομιών του άλλου, ακούσιες αντιδράσεις όπως η διαστολή της κόρης των ματιών ή το γρήγορο παίξιμο των βλεφάρων είναι σημάδια διαθεσιμότητας. Ακόμα κι όταν αρχίζουμε τη συζήτηση, οι λέξεις δεν έχουν μεγάλη σημασία. Το 38% της επιτυχίας εξαρτάται από τον τόνο της φωνής και το 55% από τη γλώσσα του σώματος. Το βλέμμα παίζει καθοριστικό ρόλο. Πριν από μερικά χρόνια ο Αμερικανός ψυχολόγος Άρθουρ Αρούν άρχισε να μελετά τη δύναμή του. Μέσα σ’ ένα δωμάτιο ένας άντρας και μια γυναίκα προσκλήθηκαν για να διηγηθούν τη ζωή τους. Ύστερα από μιάμιση ώρα συζήτησης έπρεπε να κοιτάζονται στα μάτια επί τέσσερα συνεχόμενα λεπτά χωρίς να λένε τίποτε και χωρίς να απομακρύνουν το βλέμμα τους. Μετά το πείραμα οι περισσότεροι από τους συμμετέχοντες εξομολογήθηκαν ότι ένιωσαν έλξη ο ένας για τον άλλο. Μάλιστα δύο απ’ αυτούς παντρεύτηκαν.

Τρελοί από έρωτα.

Όταν οι πρώτες επαφές στέφονται με επιτυχία, αρχίζει να ξετυλίγεται η ιστορία του έρωτα. Μελετώντας τους ερωτευμένους της, η Φίσερ διαχώρισε τρεις φάσεις.
ΠΡΩΤΗ ΦΑΣΗ, οι ορμόνες. Στην αρχή το ζευγάρι είναι έρμαιο των σεξουαλικών του ορμονών. Τα επίπεδα της τεστοστερόνης στον άντρα και των οιστρογόνων στη γυναίκα αυξάνονται. Η έλξη του ενός προς τον άλλο είναι ακατανίκητη.
ΔΕΥΤΕΡΗ ΦΑΣΗ, η μέθη. Το αληθινό πάθος ξεκινά κατά τη δεύτερη φάση, η οποία αρχίζει τουλάχιστον μετά από έξι μήνες. Τότε ενεργοποιείται το εγκεφαλικό σύστημα παραγωγής ντοπαμίνης, ουσία που εμπλέκεται και στην αντίδραση του εγκεφάλου στα ναρκωτικά. Αυτή μας ωθεί να επιθυμούμε σφοδρά τον άλλο. Γινόμαστε «τρελοί από έρωτα» διότι στον εγκέφαλό μας μειώνεται η συγκέντρωση σεροτονίνης, η έλλειψη της οποίας μας ωθεί σε βασανιστικές έμμονες σκέψεις. Οι ερωτευμένοι έχουν στο κεφάλι τους μία μόνο σκέψη: τον άλλο. Οι ζώνες του εγκεφάλου που σχετίζονται με τη σωστή κρίση των ανθρώπων δραστηριοποιούνται λιγότερο, και ο άλλος φαντάζει άμεμπτος και χωρίς ελαττώματα. Εν τέλει, οι ερωτευμένοι αρχίζουν να μοιάζουν μεταξύ τους. Πρόσφατες μελέτες κατέδειξαν ότι στις ερωτευμένες γυναίκες τα επίπεδα τεστοστερόνης αυξάνονται, ενώ στους άντρες μειώνονται - σαν να προσπαθεί η ίδια η φύση να μειώσει τις διαφορές στο ζευγάρι. Αυτή η κατάσταση ευδαιμονίας ή του ιδιότυπου παραλογισμού δε διαρκεί πολύ διότι είναι πολύ πιεστική. Σ’ αυτή τη φάση τα επίπεδα υδροκορτιζόνης, ορμόνης σχετικής με το στρες, αυξάνονται, γι’ αυτό περνάμε στην επόμενη φάση.
ΤΡΙΤΗ ΦΑΣΗ, τα σχέδια. Ο έρωτας αλλάζει. Το πάθος παραχωρεί τη θέση του στα σχέδια και η βιοχημεία περνάει σε δεύτερο επίπεδο. Το σεξ εξακολουθεί να παίζει ακόμα ρόλο-κλειδί. Για να εδραιωθεί μια σχέση συμβάλλουν δύο ορμόνες: η οξυτοκίνη και η βαζοπρεσίνη, οι οποίες απελευθερώνονται κατά τη διάρκεια του οργασμού ή αμέσως μετά. Στη συνέχεια έρχεται ο γάμος και η γέννηση παιδιών. Αν όλα πάνε κατ’ ευχήν, τα επίπεδα υδροκορτιζόνης πέφτουν, ο έρωτας όμως συνεχίζεται.

Από την αγάπη, στον πόνο

Κι αν κάτι πάει στραβά; Σ’ αυτή την περίπτωση έρχεται το τέλος του έρωτα, η εγκατάλειψη, μια από τις πιο οδυνηρές εμπειρίες στη ζωή, σύμφωνα με την Έλεν Φίσερ. Τη στιγμή του χωρισμού, όταν το αντικείμενο του έρωτα είναι απρόσιτο, το πάθος επιστρέφει πιο βίαιο από ποτέ. Τα επίπεδα ντοπαμίνης στον εγκέφαλο ανεβαίνουν και η επιθυμία για τον άλλο γίνεται επιτακτική, ακριβώς όπως στις πρώτες φάσεις του έρωτα. Δεν μπορεί όμως πλέον να ικανοποιηθεί. Η εγκατάλειψη γίνεται βασανιστική και ο παθών τηλεφωνεί, γράφει επιστολές ή στέλνει e-mail. Η έλλειψη ανταπόκρισης ενισχύει το αίσθημά του και σύντομα ο έρωτας μετατρέπεται σε αβυσσαλέο θυμό. Σύμφωνα με μελέτη που διεξήχθη στον Καναδά, μετά από οκτώ εβδομάδες χωρισμού οι μισοί από τους «πάσχοντες» είναι κλινικά ασθενείς. Προφανώς η «κεραμίδα» τούς ήταν δυσβάσταχτη.